* بەهار مونزیر، بەڕێوبەری رێکخراوی (PDO)
لەم سەردەمەدا هەر جارەی بابەتێك دەبێتە پرسی رۆژ و تیشکی دەخرێتە سەر، وەك بینیمان لە چەند رۆژی رابردودا پرسی کوشتنی ژنان لە ناو خێزاندا بە هۆکاری ناموسەوە زۆر کرایە پرسی میدیا بە گشتی، تەنانەت تا ئەو جێگەیە رۆشت کە سەرۆکی حکومەتیش لەسەری هاتە دەنگ.
لێرەدا دەپرسین، بۆ لە کاتێکی وا تایبەتدا ئەم پرسە هەڵدرایەوە و بوە بابەتیی گەرم و چەند رۆژیك لەسەری رۆیشتن؟ چین و توێژەکان گفتوگۆیان لەسەرکرد و هەر کەس لە دیدگای خۆیەوە هۆکارەکانی خستەڕو و رێگەچارەی بۆ سنوردانانی خستە ڕو، لە رێگەی جیاوازەوە بابەتەکە باسکرا، لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانیش بەگشتی قسەی لەسەر کرا، چ لە ناو کوردستان و چ کوردانی تاراوگەش، هەر لە نەفرەتەوە تاکو پشتیوانی لە بکوژانیش کرا، هەر لە پارێزەرەکانەوە، دادوەرەکان، سیاسیەکان، پەرلەمانتاران، رۆژنامەنوسانەوە، وەك هەمو کات نەفرەتی چالاکوانان و ریکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیی بە شێوەی دیار و بەرچاو لەسەری هاتنەدەنگ، لە شێوەی نامە و پۆستی فەیسبوك دەربڕینی هەڵوێست و دروستکردنی راپۆرتی میدیایی...تادوایی.
کوشتنی 'زەهرا' وەک نمونە
پێمباشە سەرەتا یەکێك لە دۆسییەکان بە نمونە بهێنمەوە و بیکەمە دەستپێکی وردەکاری باسەکەم، ئەویش تاوانی کوشتنی (زەهرا)یە، کە لە شاری هەولێر رۆژی (١٦/٤/٢٠٢١) درایە بەر گولە و بە پێی زانیارییەكانی پۆلیس ١٣ گولەی بەرکەوتبو، لە لایەن هاوسەرەکەیەوە کوژرا بە هاوکاری کەسوکاری هاوسەرەکەی.
جیاوازی ئەم تاوانە لەگەڵ تاوانەکانیتردا چییە؟
یەکەم/ ئەم کوشتنە پێش هەر شتێك کوشتنێك بو کە لە ڕوی چاوی کامێراکانەوە گرنگی پێدرا و کوشتنێکی رون و ئاشکرا بو، نە بەشەو و لە تاریکیدا بو نە بکوژ بە فەرمی نادیار بو تاوانێكی ئاشکراو و بکوژیش دیار.
”دایک و باوکی زەهرا لەسەر تاوانەکە بەڕاشکاوی قسەیانکرد“
دوەم/ باوک و دایکی زەهرا نیشاندران و قسەیان لەسەر تاوانەكە و روداوەکە کرد و باسی ژیانی خراپی کچەکەشیان کرد وە شاهدی ئەوەیان دا کە لەداڵدەدانی ژنان بوە چەند رۆژ و ژیانیکێ نەهامەتی و سەختی لەگەڵ هاوسەرەکەی بەڕێکردوە.
سێیەم/ بەشداری ئەو مەلایە بو کە مارەبڕینەکەی کردبو، لە کاتی هاوسەرگیری زەهرا دا، راشکاوانە دانی بەوەدا نا کە کارێكی شەرعی کردوە نەك یاسایی.
چوارەم/ بونی دەنگی خەڵك و رای گشتی، بەرامبەر بە تاوانەکە تا ئەو کاتەی روداو بە تەلەفۆن گفتوگۆی لەگەڵ بکوژدا کرد و هەر لەوێدا دانی بە تاوانەکەیدا نا، ئەوەش کاریگەریی لەسەر کەمکردنەوەی هەستی خەڵك دانا، بە ناو هێنانی بونی پەیوەندی زەهرا لەگەڵ پیاوێكی تردا.
پێنجەم/ تەواوبونی باسی کەیسەکەی بە لێدوانی فەرمی وەزیری ناوخۆی حکومەتی هەرێمی کوردستان و راگەیاندنی ئەوەی گوایا بکوژ هەڵهاتوە، بێ باسکردنی پلانی خۆیان کە چ ڕێگەیەکی تر دەگرنە بەر.
”نەبونی دەنگی بەهێز لە ناو رێکخراوەکانی ژنان“
پێنجەم/ نەبونی دەنگێکی بەهێز لە لایەن رێکخراوەکان بەتایبەتی وەك وەستانەوە و رێکخستنی چالاکی بەرچاو (ئەمەش دەکرێت هۆکاری بونی ڤایرۆسی کۆرۆنا ئاستەنگی دروست کردبێت)
من دواتر لە باسەکەمدا باسی ئەم خاڵانەی سەرەوە دەکەم کە بۆ گرنگن، چۆن دەتوانن ببنە هەوێنی کاری راستەوخۆ و بەرچاو لە کاری مەیدانی ناو رێکخراوەکان.
مەرگی زەهراو ترسی سوڵحێک هاوشێوەی مەرگی دونیا
لێرەدا پرسیارێكی تر بۆ ئێوە وەك من دروست نابێت خەیاڵمان بچێت بۆ ئەوەی ئەم تاوانە گەورەیە سوڵحێکی خێزانی تیادا بکرێت وەك تاوانی کوشتنی دونیا لە شارۆچکەی کەڵەکچی، كە بکوژ دانی بە تاوانەکەشی دانا، بەڵام باسی ناموسی تیا کرا هەستی رای گشتی گۆڕا حزبیش پشتوانی لە بکوژ کرد؟ ئەی ئەو دۆسییەی تاوانەش هەر وەك ئەم دۆسیەیە نەبو؟ چی لێهات لە کاتێکدا بە منداڵی وەك زەهرا درا بو بە شو، شیربایی لە هاوسەرگیریەکەدا وەرگیرابو! دواتر وەك بینیمان تاوانەکە بە سوڵحی عەشایەری یەكلابویەوە و کەس پرسیاری نەمان ئێمە نەبێت.
تێکەڵکردنی تاوانەکانی کوشتن و ئاسایی سەیرکردنی کوشتن لەسەر ناموس
لێرەدا دەمەوێت وەڵامی گوتار و گفتوگۆیەك بدەمەوە کە پێم وایە ناتێگەیشتنێك هەیە، ئەو گوتارەی دەیەوێت کوشتنی ژنان هەر وەك کوشتنیێکی تر ببینێت لە کاتێكدا کوشتنی ژن لەسەر ناموس بێت و تاکە هۆکار پەیوەندیی بێت؟
بە باوەڕی من ئەم دیدە و ئەم گوتارە کێشەکەی لەوێوە دەستپێدەكات كە نابەرپرسیارییەتی نیشاندەدات، بەڵكو کێشە سەرەکییەکە ئەوەیە کە هەوڵی زۆر دراوە ساڵانێکە کێشەی تاوانەکانی ژنان بەم دروشمە بەردەوامی پێبدات و کێشەکە دەکاتە کێشەیەکی زۆر ئاسایی و لە پاڵ هەمو رۆژێکماندا و هەمو هەواڵێکدا دوبارە دەبێتەوە و گوێ بیستی دەبین، چەندینجار بۆ هێنانەوەی پاساوی کوشتنی ژنان بە هۆی ناموسەوە باس لە کوشتنی پیاوانیش دەکەن بە هەندێك لە توێژەرانی کۆمەڵایەتیشەوە، کە بە هەمان پرسی دادەنێن، واتە باکگراوندی تاوانەکان وەك یەك لە قەڵەم دەدەن!
ئەم یەکسانی کردنەوەیەی کوشتنی ژن و پیاو وا دەکات کاریگەریی هەبێت لەسەر زهنیی خەڵك تاکو بە وەڵام نەیەت لەسەر کوشتنی کچانێكی گەنج ، کە تاکە تاوانیان ئەگەری بونی پەیوەندییەك بوە نەك ناڕێکی یاخود کێشە لەسەر پرسێکی تر، یاخود وێڵ بونی بوە بۆ ژیانێكی بێ توندوتیژی لە لایەن باوک یان برا و هاوسەرەکانەوە. ئەمە لە کاتێکدایە کە پیاوان بە شانازییەوە باس لە بونی پەیوەندییە خۆشەویستییەکانی خۆیان یاخود سێکسییەکانی خۆیان دەکەن و لاف و گەزافیشی پێوەە لێدەدەن!
خۆکوشتنەکان و هۆکاری خۆکوشتنەکان، ئەوەی من زیاتر بینیم لەم دو هەفتەیەی کۆتاییدا تێکەڵاوییەك هەبو هەر لە دانانی وێنەی ئەوانەی بە هۆکاری ناموسی خۆیان کوشتبێت یاخۆد توندوتیژیەکی تری خێزانی بوبێت، ئێمە چۆن زانیمان خۆ کوشتنەکەی شارۆچکەی رانیە کە تەلەبەیەکی کۆلێژی پزیشکی بو، لەگەڵ خۆ کوشتنی کوڕێکی تەڵەبەی گەنج جیاوازیی هەیە؟ ئایا ئەم خوێندکارە بەهۆی فشاری خێزانییەوە ئەم کارەی کرد یاخود فشارێکی تر بو لەدەرەوەی فشارێکی ناموس؟ ئەمانە هەموی تێرامان و پرسیارکردنیان دەوێت نەك تەنیا پڕکرنەوەی هەواڵ.
ئەو پێنج خاڵەی لە جیاوازی دۆسیەی زەهرا-دا باسمکردن، بەو هۆکارە گرنگن کە دەیانجار رێکخراوەکان لە کاتی کارکردنماندا و لە ناو دادگاکان و قۆناغەکانی لێکۆڵینەوە لە كەیسەكان، لەو جێگەیەی زانیاریمان دەویست دۆسیەکە دەوەستا و هیچی لەسەر نەدەکرا، لەبەر نەبونی شایەت، نەبونی دانپیانان لە لایەن بکوژ، نەبونی خێزان وەك شکاتکار، نەناسینی دۆسیەکە لە لایەن رای گشتییەوە و..تادوایی.
”دروستکردنی رای گشتی لەسەر تاوانەکانی کوشتنی ژنان“
بە پێچەوانەوە لەم تاوانە هەمو زانیارییەك و دۆکیۆمێنتێك هەیە بۆ ئەوەی کاری جددی لەسەر بکرێت و فشاری تەواو بۆ دامودەزگاکان بهێنیرێت بۆ دۆزینەوەی بکوژ و سزادانیی بە پێی گەورەیی تاوانەکە، ئەمەش بە کاری هاوبەشی دەکرێت کە تەنیا لە کاری رێکخراوەکانیشدا نەبینرێت، رای گشتی لەسەر دروستبكرێت، ئەم دۆسیەیە دەتوانێت کاریگەریی دابێت ئەگەر هەماهەنگیی باش بکرێت و نەتەوە یەکگرتوەکان و رێکخراوە نێودەوڵەتییەکان بەشێك بن لەم کارە بەرفراوانە.
لە کۆتاییدا دەمەوێت بڵێم، پێوسیتە پێش هەرکەسێك ریکخراوەکان و میدیاکاران وردتر و دەقیقتر بن لە کارکردن لەسەر دۆسییەکان و بڵاوکردنەوەیان لە ناو کۆمەڵگەدا، لە لایەکی تر دەمەوێت بڵێم تاکو رایگشتی چۆن لەسەر پرسەکانی دیکە دێتە دەنگ بەو جۆرەش تاوانانی کوشتنەکانی کچانی گەنجی ئەم وڵاتە پێوستی بەو راگشتیەیە کە بە پرسێكی نامۆرڤانە و قێزەونی بزانێت.