وەزارەتی تەندروستی وەزارەتێکی پیاوانە

2021/04/25    1588 جار بینراوە
 
* نەوژین - رێناس ساڵح
 
وەزارەتی تەندروستی حکومەتی هەرێم وەزیرەکەی و حەوت بەڕێوبەرایەتی گشتی لە پاریزگاو ‏ئیدارەکان پیاو بەڕێوەی دەبات، بەڕێوبەری نەخۆشخانەکانیش زیاتر لە ٧٨٪ یان لە رەگەزی نێرن، ‏هۆکارەکەی وابەستدەکرێت بە حزبەکان کە تاوەکو ئێستا بڕوایان بە یەکسانی جێندەری نیە، ‏ئەندامێکی لیژنەی تەندروستی پەرلەمانی کوردستان ئاشکرای دەکات، بۆ ئەم پرسە لیژنەکەیان هیچی ‏نەکردوە تەنانەت ئەوان وەک  ژنانی ئەندامی لیژنەکە جیاوازیان لەگەڵ دەکرێت و قسەیان بە هەند ‏وەرناگیرێت.‏
 
هەیکەلی وەزارەتی تەندروستی پێکهاتوە لە وەزیری تەندروستی و ٩ بەڕێوبەرایەتی گشتی کە ٧ ‏بەڕێوبەرایەتیان گشتیان تایبەتن بە تەندروستی پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکان.‏
 
حزب بڕیار دەدات بۆ بڵانسی جێندەر لە بری وەزارەت
 
بە وتەی بەرپرسێکی ناو وەزارەتی تەندروستی، هیچ بنەمایەکی یەکسانی جێندەری پەیڕەوناکرێت ‏لەکاتی دابەشکردنی پۆستەکان ئەوەی هەیە کاندیدی حزبەکانە ئەوانیش پشتیوانی ئەو کەسانەدەکەن، ‏لەگەڵ ئەوەشدا وەزارەتی تەندروستی داوای لە لایەنەکان نەکردوە بۆ ئەوەی کاندیدەکانیان لە رەگەزی ‏مێبن ئەمەش هێندەی دیکە دەستی حزبی باڵادەستکردوە بەوەی ژنان نەهێنە ناو بەرپرسیارەتی کەرتی ‏تەندروستی لە هەرێمی کوردستان.‏
 
ئاسۆ حەویزی، وتەبێژی وەزارەتی تەندروستی، بە نەوژینی راگەیاند: لەسەر ئاستی وەزارەتی ‏تەندروستی لە کۆی ٩ بەڕێوبەرایەتی گشتی تەنها یەک ژن لەو پۆستەدایە ئەویش لە بەڕێوبەرایەتیەکی ‏ناو وەزارەت دایە نەوەک پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆکان، بەڵام ئامادەنەبو لە بارەی یەکسانی جێندەر ‏قسەبکات.‏
 
بەمەش رێژەی ژن لە پۆستی بەڕێوبەری گشتی لە وەزارەتی تەندروستی(١١٪)ە.‏
 
 
هەولێر، کۆبونەوەی لیژنەی باڵای پسپۆڕی راوێژکاری بۆ دابینکردنی ڤاکسین لە هەرێمی کوردستان بە بێ بونی هیچ ئەندامێکی ژن (٢٠/١/٢٠٢١) وێنە: وەزارەتی تەندروستی
 
شایان کاکە ساڵح، جێگیری سەرۆکی لیژنەی کاروباری تەندروستی و ژینگەو بەکاربەر لە پەرلەمانی ‏کوردستان، وتی: راستە حزب کاندید دیاری دەکات، بەڵام کێشەیەکی تر ئەوەیە بەشێک لە ژنان رەنگە ‏ئامادە نەبن بەرپرسیاریەتی وەرگرن.‏
 
هاوکات لە بارەی یەکسانی رەگەزی لە سیستەمی تەندروستی کوردستان رێکخراوی تۆڕی پاراستنی ‏تەندروستی گشتی داوادەکات پیاوسالاری لە ناو سیستمی تەندروستی بنبڕبکەن.‏
 
دەڵێت: لە سیستمی تەندروستی کوردستاندا، هەمو پۆستە ئیداریەکان بە دەست پیاوەوەن، تاوەکو ‏ئێستا لە مێژوی تەندروستی کوردستاندا ژنێک نەبوەتە وەزیری تەندروستی، جگە لە نەخۆشخانەکانی ‏منداڵبون و ژنان تەندروستکارانی ژن نەیانتوانیەوە ببنە بەڕێوبەری نەخۆشانە و بنەکەی تەندروستی و ‏پۆستە باڵاکانی ناو وەزارەت وەکو بەرێوەبەرە گشتیەکان‎.‎‏ ‏
 
 
کۆبونەوەی لیژنەی تەندروستی لە پەرلەمانی کوردستان و وەزارەتی تەندروستی، وێنە: پەرلەمانی کوردستان
 
٢١٪ پۆستی بەڕێوبەری نەخۆشخانەکان بەدەست ژنەوەیە
 
بەڕێوبەرایەتیە گشتیەکانی تەندروستی پێکدێن لە بەڕێوبەرایەتی گشتی تەندروستی( هەولێر، ‏سلێمانی، دهۆک، كۆیه‌، گەرمیان، هەڵەبجە، راپەڕین).‏ لەم راپۆرتەدا ئاماری سێ بەڕێوبەرایەتی گشتی وەک نمونە وەرگیراون کە ئەوانیش بەڕێوبەرایەتی ‏گشتی تەندروستی پارێزگای(هەولێر، سلێمانی، دهۆک)ە.‏
 
 
خشتەی سێ بەڕێوبەرایەتی بۆ ‏ ژمارەی ‏نەخۆشخانە ژمارەی ‏بەڕێوبەری ‏پیاو و ژن داتا: نەوژین
 
 
بە گوێرەی ئامارەکان رێژەی بەڕێوبەری ژن لە نەخۆشخانەکانی تەندروستی هەولێر (٢٦،٣٪)ە، ‏تەندروستی سلێمانی(٩،١٪)ە، تەندروستی دهۆک(٢٥٪)ە. بوموش کۆی گشتی رێژەی ژن لە پۆستی بەڕێوبەری ‏نەخۆشخانەکان (٢١،٤٪)ە، رێژەی بەڕێوبەری پیاویش(٧٨،٦٪)ە.‏
 
لە تەندروستی هەولێر لە کۆی ١٩ نەخۆشخانە پێنجیان ژن بەڕێوەی دەبات.‏ دکتۆر دلۆڤان محەمەد، بەڕێوبەری گشتی تەندروستی پارێزگای هەولێر، بۆ نەوژین وتی: لەو ٥ پێنج ‏نەخۆشخانەیە دوانیان‎ ‎بەڕێوەبەری نەخۆشخانەی ئافرەتان و مناڵبونن، دوانی دیکەیان نەخۆشخانەی ‏گشتین یەکیان‎ ‎نەخۆشخانەی چاودێری چڕە.‏
 
لە پارێزگای سلێمانی، لە کۆی ١١ نەخۆشخانە تەنها یەک نەخۆشخانە ژن بەڕێوەی دەبات.‏ دکتۆر هێرش سەلیم، جێگری بەڕێوبەری گشتی تەندروستی سلێمانی دەڵێت: تەنها نەخۆشخانەی ژنان ‏و مناڵبون ژن بەڕێوبەریەتی.‏
 
تەندروستی دهۆک سێ نەخۆشخانەی پزیشکی ژن بەڕێوەی دەبەن.‏ حەمزە رەزیکی، وتەبێژی بەڕێوبەرایەتی تەندروستی دهۆک، بەنەوژینی راگەیاند: لە تەندروستی دهۆک ‏‏١٢ نەخۆشخانەیان هەیە لە کۆی ئەو ١٢ نەخۆشخانەیە ٣ نەخۆشخانە بەڕێوبەرەکانیان ژنن کە دوانیان ‏تایبەتە بە ژنان و دانەیەکیان نەخۆشخانەی سوتاویە.‏
 
‏”ژنان ئەگەر لێهاتوشبن پشتیوانیان نیە“‏
 
بە وتەی بەرپرسانی تەندروستی لەکاتی دانانی بەرپرسەکان بۆ پۆستەکان گرنگ پشتیوانی حزبە، ‏بنەمایی زانستی و لێهاتویی رەچاو ناکرێت، رایەکی دیکەش ژنان خۆیان بە هۆکار دەبینێت بۆ ئەوەی ‏نەچنە پێشەوە.‏
 
دکتۆر، هێرش سەلیم، جێگیری بەڕێوبەری گشتی بەڕێوبەرایەتی تەندروستی سلێمانی، بە نەوژینی ‏رایگەیاند: هیچ بنەمایەکی زانستی و پێوەرێکی دیاریکراو نیە لەسەر ئاستی لێهاتوی بۆ دانانی ‏بەڕێوبەرەکان لە تەندروستی سلیمانی، ئەوەی هەیە حزبیە یان لەسەربنەمای ناسروایە جێندەر هیچ ‏کارێکی لەسەر نەکراوە.‏
 
لە پاڵ هۆکارە حزبیەکان وتەبێژەکەی تەندروستی دهۆک کەمی پسپۆڕی لە پزیشکانی ژن بە هۆکار ‏دەزانێت.‏ حەمزە رەزیکی، ئاماژەی بەوەکرد: هۆکارەکان حزبیە لەگەڵ کەمی ژمارەی پزیشکی ژن لە پارێزگاکە.‏ وتیشی: ”پزیشکانی ژن لە دهۆک پسپۆڕیان لە بواری ژنان و منداڵ بونە، تەنها دو پزیشکی ژن لە ‏دهۆک پسپۆڕیان لە بەشە جیاجیاکانی پزیشکی هەیە“.‏
 
 
دهۆک، نەخۆشخانەی فریاکەوتن وێنە: وەزارەتی تەندروستی
 
‏”لەماوەی کارکردنی ئەو ١٥ مانگەی کارم کردوە لەکۆی گشتی گۆڕانکاریەکانی نەخۆشخانەکان کە ٨ نەخۆشخانە بوە ٤‏‎ ‎نێر بوە ٤ ئافرەت بوە، بەڵام ئەوەش مەبەست نیە کە تا چەند باڵانسی ‏جێندەر رەچاو کراوە“. دکتۆر دلۆڤان محەمەد، ئەمەی وت.‏
 
ئاماژەی بەوەشکرد: دەرفەت بۆ پیاو و ئافرەت یەکسانە و پێوەر کارکردن و بڕوانامەو خۆکاندیدکردن ‏و ئامادەی بۆ ئیشەکە دەوردەبینێت، پێموایە ئەوە دەگەڕێتەوە بۆ خودی تاکەکان خۆیان چ پیاو چ ‏ئافرەت.‏
 
ئەمە لەکاتێکدایە شایان کاکە ساڵح، وەکو ئەندام پەرلەمانە دەڵێت: ”ئێمەی ژنان لە لیژنەکانی ‏پەرلەمان ھێندەی ئەندامە پیاوەکان وەک پێویست گوێمان بۆ ناگیرێت، گەر ھاتو بیروڕایەک ھەبو ‏ئەندامێکی ژن ئاماژەیپێدا بەھەند وەرناگیرێت لە کاتێکا ھەمان ڕا ئەندامێکی پیاو ئاماژەی پێ بدات ‏ئافەرینی لێ دەکرێت، ئەوە لەگەڵ خودی خۆم ڕوی داوە“‏‎.‎
 
 
سیستەمی کۆتا وەک چارەسەر
 
بیرۆکەی کۆتا بۆ بەڕێوبردن بە بیرۆکەیەکی گونجاو بۆ ئەم کاتەی کوردستان دەزانرێت تاوەکو هاتنە ‏پێشەوەی ژنان جێگیر دەبێت دەبێتە ئەمری واقیع.
 
شایان کاکە ساڵح، باسیلەوەکرد: ”تا ئێستا لە لیژنەی تەندروستی پەرلەمانی کوردستان باسمان لەو ‏بابەتە گرنگە نەکردوە‎.“‎‏ زیاتر وتی: ”بونی کۆتا بیرۆکەیەکی باشە دەکرێت بیخەینە بەرنامەی کاری ‏کۆبونەوەکانی لیژنەکەمان، دیسان ئەوە ئاسانکاریە کە من زۆر پشتیوانی نیم، بەڵام بۆ کۆمەڵگەی ‏ئێمە لە ئێستادا ئەو ھەنگاوە زۆر  پێویستە تاکو تواناکانی ژن ببینرێت تا ئەوکاتەی لە داھاتودا ‏بەشداری ژن دەبێتە کارێکی خۆڕسک و پێویست بە دانانی سیستمی کۆتا نەکات“‏‎.‎
 
 
هاوکات تۆڕی پاراستنی تەندروستی گشتی، رایدەگەیەنێت: دەبێت کۆتایەکی تایبەت بە ژنان دابنرێ بۆ ‏پۆستە ئیدارییە جیاجیاکانی ناو تەندروستی‎.‎
 
راشیدەگەیەنن: یەکێک لەو وانە گرنگانەی کۆرۆنا فێریکردین ئەوەیە کە ژنانی سەرکردە باشترن لە ‏ئیدارەکردنی قەیرانێکی وەکو کۆڤید ١٩، وڵاتەکانی نیوزیلاندا و ئەڵمانیا و هۆنک کۆنگ و نەرویج بۆ ‏نمونە کە سەرکردەکانیان ژنن باشتر توانیان کۆنترۆڵی ‏کۆرۆنا بکەن‎. 
 
 
کارمەندانی سەنتەری پێدانی ڤاکسینی کۆرۆنا لەگەڵ وەزیری تەندورستی وێنە: وەزارەتی تەندروستی
 
بەڕێوبەری گشتی تەندروستی هەولێر، لەبارەی ئەمەوە ئاماژەی بەوەکرد: لە لیژنەکانی روبەڕوبونەوەی ‏کۆرۆنا بەگوێرەی پسپۆڕی تەندورستکارانی ئافرەت رۆڵیان هەبوە، لە چاودێری نەخۆشەکانیش رۆڵێکی ‏کاریگەر و بەرچاویان هەبوە.‏
 
ئەمە لە کاتێکدایە لە لیژنە باڵاکانی روبەڕوبونەوەی پەتایی کۆڤید نۆزدە لە هەرێمی کوردستان ژنان ‏بەشداریان پێنەکراوە، شوێنیان خەڵی بوە لە بەڕێوبردن و پلانەکان بۆ بەرەنگاربونەوەی ڤایرۆسی ‏کۆرۆنا.‏

هەولێر، کۆبونەوەی لیژنەی باڵای بەرەنگاربونەوەی کۆرۆنا، وێنە: وەزارەتی تەندروستی 

 



Newjin.net - 2024
ژمارەی سەردان 1,305,475     ژمارەی میوان 336

دروستکراوە لەلایەن کۆمپانیای (کۆدتێك)ەوە