* نەوژین – ئاڵا حسێن

 

 دایکی روبەڕوی لۆمەو تانەکانی خزم و کەس دەبێتەوە، بەڵام ئەوانە نابنە ریگری وهەر بەمنداڵی دەیخاتە بەرخوێندن و دواتریش بۆ زانکۆ دەینێرێتە وڵاتی فەڕەنسا، دەبێتە کچێکی وێنەکێش و موسیک ژەن و دواتر بۆ شاژنی وڵات هەڵدەبژێرێت، دەبێتە رێبەری ژنان بۆ رۆشنبیری و داکۆکیکاری سەرسەخت بۆ مافەکانیان و سەرمەشقی دەرکردنی یەکەم رۆژنامەی تایبەتمەندیشە بە ژنانی وڵاتەکەی.

 

فەرەح پەهلەوی، شاژنی وڵاتی ئێران، رۆژی (١٤/١٠/ ١٩٣٨) لە شاری رەوشت لە ئێران چاوی بە دونیا هەڵهێناوە، لە کاتی کردنەوەی رێگای ئاسنین لە سەردەمی رەزاشا دا لە دایک بوە. تەمەنی 9 ساڵ بوە، باوکی کۆچی دوایکردوە بە هەتیوی گەورە بوە.

 

فەرەح، دەڵیت ”ئێستاش وا لە کۆتایەکانی تەمەندام هەست بە هەتیوی بێ باوکی دەکەم، چونکە پەیوەندی نێوان باوک کچ پەیوەندیەکی فرە قوڵە“ لەگەڵ ئەوەشدا دەڵێت: تەمەنی منداڵی من لەو پەڕی ئەرک فرە مادویەتی دایکمدا بەخۆشی و شادی بە سەرچو. قۆناغی خوێندنی منداڵی لە تاران تەواو کردوە و بوە بە نیگار کێشکی زۆرباش. ئەو دەڵێت: ”هەمیشە سوپاسی دایکم دەکەم لەو سەردەمەدا زۆربەی کچانی وڵاتەکەی من لە کونجی ماڵەوەبون، ئەو بەو ئیمکاناتەی کەمەی کە هەیبو منی نارد بۆ وڵاتی فەرەنسا، هەرچەندە لەلایەن کەسو کارەکەیەوە بەردەوام لۆمە دەکرا بۆ ئەو ئازادیەی کە بە منی دابو“.

 

فەرەح، باسلەوەدەکات، ئەو کەسانەی کە بەبێ دایک و باوک گەورە دەبن لە داهاتودا دەبن بە کەسانی سەر کەوتو، چونکە پشت بە تواناو بڕوای خۆیان دەبیستن.

 

لە وڵاتی فەرەنسا بەشی ئەندازیاری تەواو دەکات، زمانی فەڕەنسی بە باشی فێردەبێت لەگەڵ فێری ژەننینی ئامێری پیانۆش بوە. فەرەح دەڵێت: ”ئەگەر رەنگی چاو و ڤژم نە بوایە هەمو  پێان وابو کە فەرەنساییەکی رەسەنم، هەمو خۆشیەکانی ژیانم لەوێ بەسەر لە شاری رومانتیک و خۆشەویستی“.

 

یەکەم بینی شا

 

” یەکێک لە بیرەوەریە شرینەکانم لە فەڕەنسا ئەوەیە کاتێک لەوێ خوێندکار بوم ژەنینی پیانۆ بو بەرامبەر رەزا شای هاوسەری داهاتوم، لە ئاهەنگەکەدا شا لێی پرسیم لە کوێ  فێری ژەنینی ئامێری پیانۆ بویت؟ ئەوە یەکەم بینین و قسەو باسی من بو لەگەڵ هاوسەری داهاتوم“.

 

 دوەم بینینی لە گەڵ شادا هەر لە پاریس دەبێت، لەوکاتەی رەزاشا سەردانی خوێنکارە ئیرانیەکان دەکات، 'فەرەح' دەڵێت: ”لە یادمە لە منی پرسی وتی لەچی بەشێکن وتم ئەندازیاری وتی هیچی لێ دەزانیت؟ وتم بەڵی لە دوای ئەوەوە هەستم بەرامبەر بە شا دروست بو جۆرە هەستێک کە هەتا ئێستاش ناتوانم بیهێنمە سەر زمان“.

 

”ئەو رۆژەی بوم بە شاژن“

 

رەزاشا، پێش فەرح، دوجار ژیانی هاسەری پێکهێناوە هاوسەری یەکەمی ناوی مەلیکە فەوزیەکە کچی مەلیک فواد بوە بەیەکەوە نەگونجاون و جیا بونەتەوە، هاوسەری دوەمی  ناوی سورەیا بوە کە ئافرەتێکی زۆر جوان بوە، بەڵام بەهۆی ئەوەی کە نەی توانیوە منداڵی بێت لە شا جیادەبێتەوە.

 

 فەرەح، دەڵێت :کاتێک ناوم چوە ناو پاڵیوراوانی هاوسەرگیری کردن لەگەل شادا یەکسەر دەستم کرد بە خوێندنەوەی ژیاننامەی  رەزاشا کرد، بۆ ئەوەی تەواوی زانیاریم هەبێت لە بارەیانەوە، هاوسەرگیری من و شا بە هۆی عەشق و خۆشەویسیەوە نەبو بەڵکو بۆ ئەوەی هەرچی زوە ببێت بە خاوەنی وەلعدێک و رادەی گوشاری دەوڵەت وبنەماڵەکەی لە سەر کەمبکرێتەوە هەستەکەم شاو دەوربەرەکەی بە چاوی مانگاوە سەیری منیان دەکرد بۆ ئەوەی گوێرەکەیان بۆ بهێنم.

 

پێش ئەوەی فەرەح، هەڵبژێردرێت بۆ شاژن رەوانەی دەرەوەی وڵات دەکرێت، بۆ ئەوەی بزانرێت هیچ کێشەیەکم  نیە بۆ مناڵ دروستکردن، هەمو پشکنینەکانی پۆزەتیڤ دەبن.

 

لە وڵاتی ئێران دەستوری هاوسەرگیری بەو شێوەیە کە مالی کچەکە پێداویستیەکانی هاوسەرگیری بۆ کچەکەیان بکڕن و ماڵی زاواش بێنە ماڵی کچەکە بۆ خوازبێنی و مارەکردن، بەڵام هاسەرگیریەکەی ئەمان پێچەوانە دەبێت.

 

 

”من رۆشتم بۆ ماڵی زاوا پاش میواندارییەکی رێکوپێک حەمە رەزا، موستیلەیەکی  ئەڵماسی لە دەست کردم وتی ئاگەداری بە مێژوی ئە موستیلەیە  700 ساڵەی لە پشتە هەتا ئێستاش پاراستومە“.

لەگەڵ ئەوەشدا ئۆتۆمبێلێکی ئاڵتونی پێشکەش دەکات، وەک فەرح دەڵێت ئەوە یەکەم ئۆتۆمبێلی بوە لە ژیانیدا، چەندین دیاری سەرنج راکێشی بۆ دەڕوات لەوانە باڵیۆزی فەرەنسا مەدالیایەکی پیشکەش دەکات کە لە سەری نوسرابو (عەشقی هەمیشەی نێوان ئێران و فەرەنسا)، باڵوێزی بریتانیاش بلیتێکی لەندەنی هەتا هەتای پێشکەش دەکات.

 

دواتر دوگیان دەبێت و کوڕێکی دەبێت، وەکو شاژنی ئێران بەرپرسیاریەتی بەڕێوەبردنی کاروباری کۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیری لە ئەستۆ دەگرێت، وەک خۆی دەڵێت: ”هەوڵێکی زۆرمدا ئەو بیرو باوەرە چەوتە کە لەناو ژنانی ئێراندا هەیە لای بەرم ئەوانیش وەکو ژنانی ئەوروپا جل لە بەربکەن، ڕەزاشاش دژی لەچک و  پەچە بو بە بڕوای ئەو  ئەوانە هی عەرەب نشینەکان بوە، هیچ پەیوەندی بە ئاینەوە نیە فەرمانی بە سەربازەکانی دەکرد هەر کەس لەچکی کردوە لە سەری لای بەرن“. 

 

 

داکۆکیکار بۆ مافەکانی ژنان

 

فەرەح، وەکو شاژنی ئێران چەند رێکخراوێکی دامەزراندوە لەوانە رێکخراوی منداڵانی بێ باوک، لە بارەی ئەمەوە دەڵێت: چونکە خۆم بەبێ باوک گەورە بوم زۆرباش لە ئازارەکانی ئەوان تێدەگەشتم.

 

هەروەها رێکخراوی مناڵانی کەم ئەندام بێ سەرپەرشت دامەزراندوە، هەمیشە لەگەڵ ژنانادا بوە بۆ دەستەبەرکردنی مافەکانیان، هەوڵی داوە ئەوپەچەو روبەندانە لە ژنابکاتەوە بە ئازادی بژین، یەکەمین گۆڤاری ژنانەی بە ناوی (ژنی رۆژ) چاپکرد، بەو جۆرە ژنانی ئێرانیش بو بە خاوەنی گۆڤارێکی تایبەت بەخۆیان بو بە ناوبانگترین گۆڤاری هەفتانەی ئێران، لە کارەکانی تری فەرەح یارمەتی زۆری لاوانی دەدا شوێن و جێگای تایبەتی بۆ دروست دەکردن ،ناوەندێکی رۆشنبیری بۆ لاوان و گەنجان دروست کرد.

 

دوای ئەوەی ساڵی ١٩٧٩ کۆتایی بە دەسەڵاتی شادێت، حەمە رەزا شا و فەرەح، بە ناچاری وڵات جێدەهێڵن، دوای توشبونی بە شێرپەنجەی خودە شا لە ساڵی ١٩٨٠ لە وڵاتی مسڕ، کۆچی دوای دەکات، بەڵام فەرەح تا ئەمڕۆ لە ژیاندا ماوە و لە گەڵ منداڵەکانی دەژێت.